Przestrzenne zróżnicowanie stanu ochrony środowiska w Polsce w kontekście bezpieczeństwa ekologicznego

Iwona Bąk; Katarzyna Wawrzyniak

doi:https://doi.org/10.59139/ws.2025.07.2

Iwona Bąk Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Ekonomiczny, Katedra Zastoso- wań Matematyki w Ekonomii, Polska / West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Faculty of Economics, Department of Applied Mathematics in Economics, Poland ORCID: https://orcid.org/0000-0001 -8959-7269 , Katarzyna Wawrzyniak Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydział Ekonomiczny, Katedra Zastoso- wań Matematyki w Ekonomii, Polska / West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Faculty of Economics, Department of Applied Mathematics in Economics, Poland ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4161-3877 Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, vol. 70, 2025, 7, s. 36-60 Opublikowano online: 31 lipca 2025 DOI https://doi.org/10.59139/ws.2025.07.2

10 Wyświetlenia 10 Pobrania

ARTYKUŁ

(Polski) PDF

STRESZCZENIE

Normy dotyczące ochrony środowiska odgrywają kluczową rolę w ustaleniu akceptowalnego poziomu bezpieczeństwa ekologicznego. Celem badania omawianego w artykule jest identyfikacja przestrzennego zróżnicowania Polski na poziomie województw pod względem spełniania przyjętych norm środowiskowych. Badano stan w 2022 r. Wartości norm określono na podstawie analizy rozkładów wskaźników uwzględnionych w badaniu. Dane do obliczeń zaczerpnięto z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Do oceny stopnia spełniania norm w województwach wykorzystano klasyczną analizę korespondencji na podstawie danych przedstawionych w złożonej macierzy znaczników oraz metodę Warda. Uzyskane wyniki pozwoliły na wskazanie słabych i mocnych stron województw w zakresie ochrony środowiska. Najwyższym stopniem spełniania norm środowiskowych cechowała się grupa złożona z województw lubelskiego, pomorskiego i wielkopolskiego (50% wspólnych wskaźników zgodnych z normą). Na przeciwległym biegunie znajdowały się województwa opolskie i śląskie, w których nie zaobserwowano żadnych wspólnych wskaźników zgodnych z normą.

SŁOWA KLUCZOWE

bezpieczeństwo ekologiczne, ochrona środowiska, województwa, klasyczna analiza korespondencji, metoda Warda

JEL

C38, P18, Q56, R11

BIBLIOGRAFIA

Alberton, M. (2012). Environmental Protection in the EU Member States: Changing Institutional Scenarios and Trends. L’Europe en Formation, (1), 287–300. https://doi.org/10.3917/eufor.363.0287.

Balicki, A. (2009). Statystyczna analiza wielowymiarowa i jej zastosowania społeczno-ekonomiczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Bąk, I., Wawrzyniak, K., Sulikowski, P. (2024). Sustainable development and the degree of imple-mentation of European Union environmental directives. Frontiers in Environmental Science, 12, 1–16. https://doi.org/10.3389/fenvs.2024.1324030.

Blasius, J. (2001). Korrespondenzanalyse. Oldenbourg Wissenschaftsverlag. https://doi.org/10.1515/9783486808346.

Boguski, J. (2012). Model ochrony środowiska przyrodniczego w regionach rolniczych. Postępy Techniki i Przetwórstwa Spożywczego, (1), 113–117.

Brzoska, K., Lewandowska, A. (2013). Wzrost gospodarczy w świetle koncepcji zrównoważonego rozwoju. W: M. Kuczmarska, I. Pietryka (red.), Problemy gospodarki światowej (t. 3, s. 83–97). Wydawnictwo Instytutu Badań Gospodarczych, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Toruniu.

Buła, R., Foltyn-Zarychta, M. (2023). Declining Discount Rates for Energy Policy Investments in CEE EU Member Countries. Energies, 16(1), 1–27. https://doi.org/10.3390/en16010321.

Chang, K.-C., Wang, D., Lu, Y., Chang, W., Ren, G., Liu, L., Zhou, X. (2021). Environmental Regu-lation, Promotion Pressure of Officials, and Enterprise Environmental Protection Investment. Frontiers in Public Health, 9, 1–7. https://doi.org/10.3389/fpubh.2021.724351.

Ciszek, M. (2017). Bezpieczeństwo ekologiczne – ważny czy żywotny interes narodowy? (perspektywa całościowa). Studia Ecologiae et Bioethicae, 15(2), 13–26. http://doi.org/10.21697/seb.2017.15.2.02.

Dechezlepretre, A., Sato, M. (2017). The Impacts of Environmental Regulations on Competitiveness. Review of Environmental Economics and Policy, 11(2), 183–206. https://doi.org/10.1093/reep/rex013.

Demidova, S., Balog, M., Chircova, T., Kulachinskaya, A., Zueva, S., Akhmetova, I., Ilyashenko, S. (2021). Development of Methodology and Assessment of Ecological Safety of the EAEU and CIS Regions in the Context of Sustainable Development. Economies, 9(3), 1–20. https://doi.org/10.3390/economies9030100.

Ding, M., Liu, W., Xiao, L., Zhong, F., Lu, N., Zhang, J., Zhang, Z., Xu, X., Wang, K. (2022). Construc-tion and optimization strategy of ecological security pattern in a rapidly urbanizing region: A case study in central-south China. Ecological Indicators, 136, 1–13. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2022.108604.

Dmitrieva, I. A., Mileshko, L. P., Sakharova, O. N., Gordienko, L. V. (2020). Progress in environmental safety (review). IOP Conference Series. Earth and Environmental Science, 421(7), 1–8. https://doi.org/10.1088/1755-1315/421/7/072013.

European Parliament. (2024). Taking the lead on climate change. Pobrane 22 grudnia 2024 r. z https://www.consilium.europa.eu/en/eu-climate-change/.

Famulska, T., Kaczmarzyk, J., Grząba-Włoszek, M. (2022). Environmental Taxes in the Member States of the European Union – Trends in Energy Taxes. Energies, 15(22), 1–20. https://doi.org/10.3390/en15228718.

Filipiak, B. Z., Wyszkowska, D. (2022). Determinants of Reducing Greenhouse Gas Emissions in European Union Countries. Energies, 15(24), 1–24. https://doi.org/10.3390/en15249561.

Goulden, S., Negev, M., Reicher, S., Berman, T. (2019). Implications of standards in setting environmental policy. Environmental Science & Policy, 98, 39–46. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2019.05.002.

Greenacre, M. J. (1984). Theory and Applications of Correspondence Analysis. Academic Press. http://www.carme-n.org/?sec=books5.

Greenacre, M. (2007). Correspondence Analysis in Practice (2nd edition). Chapman & Hall/CRC. https://doi.org/10.1201/9781420011234.

Guo, Y., Yu, J., Zhu, Y., Zhang, H. (2024). Research on tourism ecological safety evaluation of Huizhou cultural and ecological reserve based on entropy – TOPSIS. Heliyon, 10(2), 1–16. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e24325.

Hoffman, D. L., Franke, G. R. (1986). Correspondence Analysis: Graphical Representation of Categorical Data in Marketing Research. Journal of Marketing Research, 23(3), 213–227. https://doi.org/10.1177/002224378602300302.

Jonek-Kowalska, I. (2023). Assessing the Effectiveness of Air Quality Improvements in Polish Cities Aspiring to Be Sustainably Smart. Smart Cities, 6(1), 510–530. https://doi.org/10.3390/smartcities6010024.

Kalda, G., Sokolan, Y., Pietrucha-Urbanik, K. (2023). Ecological Safety as an Important Part of Environmental and People Security. Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture, 70, 5–16. https://doi.org/10.7862/rb.2023.1.

Kudłak, R. (2010). Wpływ ochrony środowiska na konkurencyjność. The Polish Journal of Economics, 237(1–2), 109–125. https://doi.org/10.33119/GN/101182.

Levinson, A., Scott Taylor, M. (2008). Unmasking the pollution haven effect. International Economic Review, 49(1), 223–254. https://doi.org/10.1111/j.1468-2354.2008.00478.x.

Malina, A. (2004). Wielowymiarowa analiza przestrzennego zróżnicowania struktury gospodarki Pol-ski według województw. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie.

Mazur-Wierzbicka, E. (2023). Measurement of Progress in the Environmental Area: Poland against the Countries of the European Union. International Journal Environmental Research Public Health, 20(1), 1–27. https://doi.org/10.3390/ijerph20010563.

Młodak, A. (2006). Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej. Difin.

Mu, S., Wang, X., Mohiuddin, M. (2022). Impact of Environmental Protection Regulations on Corporate Performance From Porter Hypothesis Perspective: A Study Based on Publicly Listed Manufacturing Firms Data. Frontiers in Environmental Science, 10, 1–12. https://doi.org/10.3389/fenvs.2022.928697.

Norouzi, N., Ataei, E. (2021). Environmental Protection Regulations in the Light of Public Law and Social Obligations. Research Journal of Ecology and Environmental Sciences, 1(1), 1–16. https://doi.org/10.31586/rjees.2021.010101.

Ostrowski, W. (2022). The Twenty Years’ Crisis of European Energy Security: Central and Eastern Europe and the US. Geopolitics, 27(3), 875–897. https://doi.org/10.1080/14650045.2020.1835863.

Ożóg, M., Puławska, S. (2009). Ochrona środowiska w unijnych regulacjach prawnych. Prawo i Interoperacyjność, 4–5, 53–57.

Panek, T. (2009). Statystyczne metody wielowymiarowej analizy porównawczej. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna Wydawnicza.

Pasurka, C. (2008). Perspectives on pollution abatement and competitiveness: theory, data, and analyses. Review of Environmental Economics and Policy, 2(2), 194–218. https://doi.org/10.1093/reep/ren009.

Pilarczyk, A., Pilarczyk, E. (2022). Konstytucyjne gwarancje ochrony środowiska na przykładzie na-łożonych kar przez wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska. Zeszyty Naukowe Collegium Witelona, 43(2), 39–55. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.9793.

Pociecha, J., Podolec, B., Sokołowski, A., Zając, K. (1988). Metody taksonomiczne w badaniach spo-łeczno-ekonomicznych. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Porter, M. E., van der Linde, C. (1995). Toward a New Conception of the Environment- -Competitiveness Relationship. Journal of Economic Perspectives, 9(4), 97–118. https://doi.org/10.1257/jep.9.4.97.

de Sadeleer, N. (2023). Environmental Law in the EU: A Pathway Toward the Green Transition. W: M. da G. Garcia, A. Cortes (red.), Blue Planet Law. The Ecology of our Economic and Technological World (s. 21–33). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-24888-7_2.

Song, Y., Chang, R., Yu, Z., Wang, R., Liu, J. (2013). The Relationship between Ecosystem Health and Ecological Safety. Applied Mechanics and Materials, 260–261, 781–785. https://doi.org/10.4028/www.scientific.net/AMM.260-261.781.

Sourial, N., Wolfson, C., Zhu, B., Quail, J., Fletcher, J., Karunananthan, S., Bandeen-Roche, K., Béland, F., Bergman, H. (2010). Correspondence analysis is a useful tool to uncover the relation-ships among categorical variables. Journal of Clinical Epidemiology, 63(6), 638–646. https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2009.08.008.

Stanimir, A. (2005). Analiza korespondencji jako narzędzie do badania zjawisk ekonomicznych. Wy-dawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu.

Stanisz, A. (2007). Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA PL na przykładach z medycyny: t. 2. Modele liniowe i nieliniowe. StatSoft Polska.

Sun, M., Li, X., Yang, R., Zhang, Y., Zhang, L., Song, Z., Liu, Q., Zhao, D. (2020). Comprehensive partitions and different strategies based on ecological security and economic development in Guizhou Province, China. Journal of Cleaner Production, 274. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.122794.

Tudor, C., Sova, R. (2022). EU Net-Zero Policy Achievement Assessment in Selected Members through Automated Forecasting Algorithms. ISPRS International Journal of Geo-Information, 11(4), 1–30. https://doi.org/10.3390/ijgi11040232.

Wawrzyniak, K. (2012). Ocena stopnia realizacji celu głównego strategii rozwoju kraju według wo-jewództw. Wiadomości Statystyczne, 57(12), 36–52. https://doi.org/10.59139/ws.2012.12.2.

Wen, J., Hou, K. (2021). Research on the progress of regional ecological security evaluation and optimization of its common limitations. Ecological Indicators, 127, 1–10. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2021.107797.

Zhu, D., Liu, C., Dong, Y., Hua, J. (2022). The Effect of Environmental Regulation on Corporate Environmental Governance Behavior and Its Mechanisms. Sustainability, 14(15), 1–18. https://doi.org/10.3390/su14159050.

Wróć do: